STRATEŠKO-PRAVNI OKVIR VEŠTAČKE INTELIGENCIJE U UPOREDNOM PRAVU
Ključne reči:
informaciono društvo, digitalizacija prava, digitalizacija, veštačka inteligencija, uporedno pravo
Apstrakt
Informaciono-komunikacione tehnologije predstavljaju jednu od osnovnih odlika savremenog društva. Potrebe savremenog društva i ekonomije za boljim i efikasnijim proizvodima i uslugama uslovljavaju konstantan razvoj tehnološkog sektora. Kao jedna od poslednjih i najznačajnijih pojava u oblasti tehnologije javlja se veštačka inteligencija, odnosno mogućnost računarskih programa da zamene ljudsku inteligenciju i rad čoveka u mnogim aktivnostima i delatnostima. Upotreba sistema veštačke inteligencije pružila je mnogo pogodnosti čoveku koji više ne mora da ide u banku, prodavnicu, može da organizuje sastanke i obavlja razgovore digitalnim putem itd. Ipak, pored brojnih prednosti, nove tehnologije nose sa sobom i rizike po prava i slobode građana, poput prava na privatnost, prava na zaštitu podataka o ličnosti, prava na slobodu itd. Imajući u vidu značaj veštačke inteligencije za savremeno društvo i buduće naraštaje, autor je izvršio analizu strateško pravnog okvira veštačke inteligencije u uporednom pravu. Autor je istražio strateške dokumente Evropske unije, Sjedinjenih Američkih Država i Kine, kao lidera u oblasti veštačke inteligencije. Cilj rada jeste da ukaže na značaj budućih istraživanja veštačke inteligencije u različitim oblastima prava, za kojima će se neminovno javiti potreba u skorijoj budućnosti.
Reference
Literatura
Andonović, S. & Prlja, D. 2020. Osnovi prava zaštite podataka o ličnosti. Beograd: Institut za uporedno pravo.
Andonović, S. 2019. Zaštita podataka u elektronskoj javnoj upravi u Republici Srbiji – pravni aspekti (doktorska disertacija). Beograd: Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu.
Branković, S. 2017. Veštačka inteligencija i društvo. Srpska politička misao, 2, pp. 13-32. Chowdhary, K. R. 2020. Fundamentals of Artificial Intelligence. New Delhi: Springer.
Jovanović, R. & Božić, I. 2018. Primena metoda veštačke inteligencije u obnovljivim izvorima energije i energetskoj efikasnosti. U: Stanojević, M. & Jovović, A (ur.), Zbornik radova sa 31 Međunarodnog kongresa o procesnoj industriji. Bajina Bašta: Savez mašinskih elektrotehničkih inženjera i tehničara Srbije, Društvo za procesnu tehniku, pp. 63-82.
Mainzer, K. 2020. Artificial intelligence – When do machines take over ?. Springer.
Wilks, Y. 2019. Artificial Intelligence – Modern Magic of Dangerous Future ?. London: Icon Books Ltd.
Pravni izvori
G20 ministarska izjava o trgovini i digitalnoj ekonomiji (G20 Ministerial Statement on Trade and Digital Economy). 2019. Dostupno na: https://trade.ec.europa.eu/doclib/ docs/2019/june/tradoc_157920.pdf, (9. 7. 2020).
EU, Komunikacija između Komisije i Evropskog parlamenta, Evropskog saveta, Saveta, Evropskog komiteta za ekonomska i socijalna pitanja i Komiteta regiona o Veštačkoj inteligenciji za Evropu (Communication from the Commission to the European Parliament, the European Council, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions – Artificial Intelligence for Europe), COM (2018) 237, od 25. 4. 2018. god. Dostupno na: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=COM%3A2018%3A237%3AFIN, (8. 7. 2020).
EU, Komunikacija Komisije, Evropskog parlamenta, Saveta, Evropskog komiteta za ekonomska i socijalna pitanja i Komiteta Regiona. 2019. Izgradnja poverenja u antropocentričnu veštačku inteligenciju (Building Trust in Human Centric Artificial Intelligence), COM (2019) 168, Brisel. Dostupno na: https://eur-lex.europa.eu/ legal-content/EN/TXT/?uri=COM:2019:0168:FIN, (22. 7. 2020).
EU, Preporuka Grupe visokih nezavisnih eksperata o veštačkoj inteligenciji o politikama i investicijama za pouzdanu veštačku inteligenciju (Policy and investment recomendations for trustworthy Artificial Intelligence). 2019. Dostupno na: https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/policy-and-investment- recommendations-trustworthy-artificial-intelligence, (8. 7. 2020).
HM Government. 2017. Industrial Strategy – Building a Britain fit for the future. Dostupno na:https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/ attachment_data/file/664563/industrial-strategy-white-paper-web-ready-version. pdf, (29. 7. 2020).
Inicijativa za usvajanje Zakona o veštačkoj inteligenciji SAD (Artificial Intelligence Initiative Act) S. 1558. 2019. Dostupno na: https://www.congress.gov/bill/116th-congress/ senate-bill/1558, (10. 7. 2020).
Predlog Zakona o nacionalnoj bezbednosnoj komisiji za veštačku inteligenciju (National Security Commission Act on Artificial Intelligence), H.R. 5356, 115 Kongers, 2 zasedanje. 2018. Dostupno na: https://www.congress.gov/bill/115th-congress/ house-bill/5356/text/, (7.7.2020).
Nacionalni strateški plan SAD za istraživanje i razvoj veštačke inteligencije (The National Artificial Intelligence Research and Development Strategic Plan). 2016. Dostupno na: https://www.nitrd.gov/PUBS/national_ai_rd_strategic_plan.pdf, (9. 7. 2020).
Plan razvoja nove generacije veštačke inteligencije NR Kine (Notice of the State Council Issuing the New Generation of Artificial Intelligence Development Plan) br. 35. 2017. god. Tekst na engleskom jeziku dostupan je na: https://flia.org/wp-content/uploads/2017/07/A-New-Generation-of-Artificial-Intelligence-Development- Plan-1.pdf, (10. 7. 2020).
Preporuka Saveta OECD o veštačkoj inteligenciji (Recommendation of the OECD Council on Artificial Intelligence) C/MIN(2019)3 od 22. 5. 2019 god. Dostupno na: https:// legalinstruments.oecd.org/en/instruments?mode=advanced&typeIds=2, (9. 7. 2020).
UNICRI, Veštačka inteligencija i robotika za izvršavanje zakona (AI and robotics for Law Enforcement). 2020. Dostupno na: http://www.unicri.it/news/files/ARTIFICIAL_INTELLIGENCE_ROBOTICS_LAW%20ENFORCEMENT_WEB.pdf, (9.7.2020).
Uputstvo za uređenje aplikacija veštačke inteligencije (Guidance for Regulation of Artifivial Intelligence Applications). 2020. Dostupno na: https://www.whitehouse.gov/wp- content/uploads/2020/01/Draft-OMB-Memo-on-Regulation-of-AI-1-7-19.pdf, (10. 7. 2020).
Internet izvori
Grand View Research. 2019. Artificial Intelligence Market Size, Share & Trends Analysis Report by Solution, by Technology (Deep Learning, Machine Learning), by End Use, by Region and Segment Forecast, 2019-2025. Dostupno na: https://www.grandviewresearch. com/industry-analysis/artificial-intelligence-ai-market, (6. 7. 2020).
Oxford Living Dictionary. Artificial Intelligence. Dostupno na: https://www.lexico.com/ definition/artificial_intelligence, (7. 7. 2020).
Andonović, S. & Prlja, D. 2020. Osnovi prava zaštite podataka o ličnosti. Beograd: Institut za uporedno pravo.
Andonović, S. 2019. Zaštita podataka u elektronskoj javnoj upravi u Republici Srbiji – pravni aspekti (doktorska disertacija). Beograd: Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu.
Branković, S. 2017. Veštačka inteligencija i društvo. Srpska politička misao, 2, pp. 13-32. Chowdhary, K. R. 2020. Fundamentals of Artificial Intelligence. New Delhi: Springer.
Jovanović, R. & Božić, I. 2018. Primena metoda veštačke inteligencije u obnovljivim izvorima energije i energetskoj efikasnosti. U: Stanojević, M. & Jovović, A (ur.), Zbornik radova sa 31 Međunarodnog kongresa o procesnoj industriji. Bajina Bašta: Savez mašinskih elektrotehničkih inženjera i tehničara Srbije, Društvo za procesnu tehniku, pp. 63-82.
Mainzer, K. 2020. Artificial intelligence – When do machines take over ?. Springer.
Wilks, Y. 2019. Artificial Intelligence – Modern Magic of Dangerous Future ?. London: Icon Books Ltd.
Pravni izvori
G20 ministarska izjava o trgovini i digitalnoj ekonomiji (G20 Ministerial Statement on Trade and Digital Economy). 2019. Dostupno na: https://trade.ec.europa.eu/doclib/ docs/2019/june/tradoc_157920.pdf, (9. 7. 2020).
EU, Komunikacija između Komisije i Evropskog parlamenta, Evropskog saveta, Saveta, Evropskog komiteta za ekonomska i socijalna pitanja i Komiteta regiona o Veštačkoj inteligenciji za Evropu (Communication from the Commission to the European Parliament, the European Council, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions – Artificial Intelligence for Europe), COM (2018) 237, od 25. 4. 2018. god. Dostupno na: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=COM%3A2018%3A237%3AFIN, (8. 7. 2020).
EU, Komunikacija Komisije, Evropskog parlamenta, Saveta, Evropskog komiteta za ekonomska i socijalna pitanja i Komiteta Regiona. 2019. Izgradnja poverenja u antropocentričnu veštačku inteligenciju (Building Trust in Human Centric Artificial Intelligence), COM (2019) 168, Brisel. Dostupno na: https://eur-lex.europa.eu/ legal-content/EN/TXT/?uri=COM:2019:0168:FIN, (22. 7. 2020).
EU, Preporuka Grupe visokih nezavisnih eksperata o veštačkoj inteligenciji o politikama i investicijama za pouzdanu veštačku inteligenciju (Policy and investment recomendations for trustworthy Artificial Intelligence). 2019. Dostupno na: https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/policy-and-investment- recommendations-trustworthy-artificial-intelligence, (8. 7. 2020).
HM Government. 2017. Industrial Strategy – Building a Britain fit for the future. Dostupno na:https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/ attachment_data/file/664563/industrial-strategy-white-paper-web-ready-version. pdf, (29. 7. 2020).
Inicijativa za usvajanje Zakona o veštačkoj inteligenciji SAD (Artificial Intelligence Initiative Act) S. 1558. 2019. Dostupno na: https://www.congress.gov/bill/116th-congress/ senate-bill/1558, (10. 7. 2020).
Predlog Zakona o nacionalnoj bezbednosnoj komisiji za veštačku inteligenciju (National Security Commission Act on Artificial Intelligence), H.R. 5356, 115 Kongers, 2 zasedanje. 2018. Dostupno na: https://www.congress.gov/bill/115th-congress/ house-bill/5356/text/, (7.7.2020).
Nacionalni strateški plan SAD za istraživanje i razvoj veštačke inteligencije (The National Artificial Intelligence Research and Development Strategic Plan). 2016. Dostupno na: https://www.nitrd.gov/PUBS/national_ai_rd_strategic_plan.pdf, (9. 7. 2020).
Plan razvoja nove generacije veštačke inteligencije NR Kine (Notice of the State Council Issuing the New Generation of Artificial Intelligence Development Plan) br. 35. 2017. god. Tekst na engleskom jeziku dostupan je na: https://flia.org/wp-content/uploads/2017/07/A-New-Generation-of-Artificial-Intelligence-Development- Plan-1.pdf, (10. 7. 2020).
Preporuka Saveta OECD o veštačkoj inteligenciji (Recommendation of the OECD Council on Artificial Intelligence) C/MIN(2019)3 od 22. 5. 2019 god. Dostupno na: https:// legalinstruments.oecd.org/en/instruments?mode=advanced&typeIds=2, (9. 7. 2020).
UNICRI, Veštačka inteligencija i robotika za izvršavanje zakona (AI and robotics for Law Enforcement). 2020. Dostupno na: http://www.unicri.it/news/files/ARTIFICIAL_INTELLIGENCE_ROBOTICS_LAW%20ENFORCEMENT_WEB.pdf, (9.7.2020).
Uputstvo za uređenje aplikacija veštačke inteligencije (Guidance for Regulation of Artifivial Intelligence Applications). 2020. Dostupno na: https://www.whitehouse.gov/wp- content/uploads/2020/01/Draft-OMB-Memo-on-Regulation-of-AI-1-7-19.pdf, (10. 7. 2020).
Internet izvori
Grand View Research. 2019. Artificial Intelligence Market Size, Share & Trends Analysis Report by Solution, by Technology (Deep Learning, Machine Learning), by End Use, by Region and Segment Forecast, 2019-2025. Dostupno na: https://www.grandviewresearch. com/industry-analysis/artificial-intelligence-ai-market, (6. 7. 2020).
Oxford Living Dictionary. Artificial Intelligence. Dostupno na: https://www.lexico.com/ definition/artificial_intelligence, (7. 7. 2020).
