RECUSATIO IUDICUS: SRPSKI OKVIR, UPOREDNI PRIKAZ I PRAKSA EVROPSKOG SUDA ZA LJUDSKA PRAVA
Ključne reči:
obavezno izuzeće, fakultativno izuzeće, rekuzacija, sudijsko izuzeće, pravo na pravično suđenje
Apstrakt
Pravo stranke da u predmetu u kojem se odlučuje o njenim pravima i obavezama sudijsku funkciju vrši nepristrasni pojedinac, determinisano je obavezom države da obezbijedi, najprije u normativnom okviru, a zatim i u praksi, da se tom pravu udovolji. Prima faciae, kada su u pitanju srpsko zakonodavstvo i zakonski okviri država iz okruženja, to je nomotehnički urađeno na korektan način, ali se u radu pokazuje da postoji određeni broj suštinskih manjkavosti, koje imaju potencijal da dovedu do odgovornosti država. To ćemo dokazati dominantnim oslanjanjem na standarde Evropskog suda za ljudska prava. Zadatak autora bio je demonstriranje relevantnih odluka Evropskog suda, prikazivanje normativnog okvira u Srbiji i prihvaćenih rješenja u zakonodavstvima država iz okruženja (Crna Gora, Hrvatska, Sjeverna Makedonija, Slovenija i Federacija Bosna i Hercegovina).
Reference
Literatura
Abramson, W. L. 1994. Deciding Recusal Motions: Who Judges the Judges?. Valparaiso University Law Review, 28(2), pp. 543-561.
Barry, B. 1995. Justice as Impartiality. Oxford: Clarendon Press.
Beširević, V. et al. 2017. Komentar Konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda. Beograd: JP „Službeni glasnik“.
Breneselović, L. 2007. Izuzeće sudije u krivičnom postupku. Anali Pravnog fakulteta u Beogradu, LV(1), pp. 173-194.
Delić, N. & Bajović, V. 2018. Priručnik za prekršajno pravo. Beograd: JP „Službeni glasnik”.
Grubač, M. & Vasiljević, T. 2014. Komentar Zakonika o krivičnom postupku, trinaesto izdanje – prema Zakoniku iz 2011. godine. Beograd: Projuris.
Ilić, P. G. 2012. O položaju oštećenog u krivičnom postupku. Anali Pravnog fakulteta u Beogradu, LX(1), pp. 137-158.
Jakšić, A. 2006. Evropska konvencija o ljudskim pravima – Komentar. Beograd: Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu.
Kilimnik, S. K. 1991. Recusal Standards for Judges in Pennsylvania: Cause for Concern. Villanova Law Review, 36(3), pp. 713-773.
MacKenzie, P. R. & Tomlinskon Druhan, L. 2010. Seeking a Recusal: Calling the Judge a Lizard Won’t Help Your Cause. The Alabama Lawyer, pp. 220-227.
McBride, J. 2009. Human rights and criminal procedure – The case law of the European court of human rights. Strasbourg: Council of Europe.
Milovanović, D. 2017. Pristrasnost kao razlog za izuzeće sudija u postupku pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju. Strani pravni život, 1, pp. 183-192.
Pavlović, Š. 2014. Zakon o kaznenom postupku. 2. izdanje. Rijeka: „Libertin“ naklada. Pejović, K. 2018. Imovinskopravni zahtjev u sudskoj praksi. Crimen, 2, pp. 186-196. Radulović, D. 2009. Krivično procesno pravo, drugo izmijenjeno i dopunjeno izdanje. Podgorica: Pravni fakultet Univerziteta Crne Gore.
Shaman, M. J. 1996. The Impartial Judge: Detachment or Passion?. DePaul Law Review, 45(3), pp. 605-632.
Škulić, M. 2016. Krivično procesno pravo, deveto izmenjeno i dopunjeno izdanje. Beograd: Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu.
Vasiljević, T. 1981. Sistem krivičnog procesnog prava SFRJ. Treće izmenjeno i dopunjeno izdanje. Beograd: Savremena administracija.
Vitkausas, D. & Dikov, G. 2017. Protectiong the Right to a Fair Trial under the European Convention of Human Rights. 2nd Edition. Strasbourg: Council of Europe.
Vuković, N. R. 2016. Izuzeće sudije i drugi procesnopravni problemi u primeni uslovnog otpusta. Anali Pravnog fakulteta u Beogradu, LXIV(2), pp. 171-199.
Propisi
Krivični zakonik, Službeni glasnik RS, br. 85/2005, 88/2005 - ispr., 107/2005 - ispr., 72/2009, 111/2009, 121/2012, 104/2013, 108/2014, 94/2016 i 35/2019.
Zakon o kazenskem postopku Slovenije, Uradni list RS, št. 32/2012 – uradno prečiščeno besedilo, 472013, 87/2014, 8/2016 – odl. US, 64/2016 – odl. US, 65/2016 – odl. US, 66/2017 – ORZKP153,154 in 22/2019.
Zakon o kaznenom postupku Republike Hrvatske, Narodne novine RH, br. 152/2008, 76/2009, 80/2011, 121/2011, 91/2012, 143/2012, 56/2013, 145/2013, 152/2014, 70/2017, 126/2019, 126/2019.
Zakon o krivičnom postupku Federacije Bosne i Hercegovine, Službene novine Federacije BiH, br. 35/2003, 37/2003, 56/2003, 78/2004, 28/2005, 55/2006, 27/2007, 53/2007, 9/2009, 12/2010, 8/2013 i 59/2014.
Zakon o prekršajima, Službeni glasnik RS, br. 65/2013, 13/2016 i 98/2016 – Odluka US. Zakon o ratifikaciji Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, Službeni list SCG – Međunarodni ugovori, br. 9/2003, 5/2005 i 7/2005 – ispravka i Službeni glasnik RS – Međunarodni ugovori, br. 12/2010 i 10/2015.
Zakon o ratifikaciji Međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima, Službeni list SFRJ – Međunarodni ugovori, br. 7/1971.
Zakon o sudijama, Službeni glasnik RS, br. 116/2008, 58/2009 – odluka US, 104/2009, 101/2010, 8/2012 – odluka US, 121/2012, 124/2012 – odluka US, 101/2013, 111/2014 – odluka US, 117/2014, 40/2015, 63/2015 – odluka US, 106/2015, 63/2016 – odluka US i 47/2017.
Zakon za krivičnata postapka na Severna Makedonija, Služben vesnik na RM, br. 150/2010 i 100/2012.
Zakonik o krivičnom postupku Crne Gore, Službeni list CG, br. 57/2009, 49/2010, 47/2014 - odluka US, 2/2015 - odluka US, 35/2015, 58/2015 - dr. zakon i 28/2018 - odluka US. Zakonik o krivičnom postupku, Službeni glasnik RS, br. 72/2011, 101/2011, 121/2012, 32/2013, 45/2013, 55/2014 i 35/2019.
Praksa Evropskog suda za ljudska prava
Daktaras v. Lithuania, predstavka br. 42095/98 od 10. oktobra 2000. godine. De Cubber v. Beglium, predstavka br. 9186/80 od 26. oktobra 1984. godine. Hauschildt v. Denmark, predstavka br. 10486/83 od 24. maja 1989. godine. Kreuz v. Poland, predstavka br. 28249/95 od 19. juna 2001. godine.
Kyprianou v. Cyprus, predstavka br. 73797/01 od 15. decembra 2005. godine. McGonell v. The United Kingdom, predstavka br. 28488/95 od 8. februara 2000. godine. Mežnarić v. Hrvatske, predstavka br. 71615/01 od 15. jula 2005. godine.
Olujić v. Hrvatske, predstavka br. 22330/05 od 5. februara 2009. godine.
Parlov-Tkalčić v. Hrvatske, predstavka broj 24810/06 od 22. decembra 2009. godine.
Perez v. France, predstavka br. 47287/99 od 12. februara 2004. godine.
Piersak v. Belgium, predstavka br. 8692/79 od 1. oktobra 1982. godine.
Abramson, W. L. 1994. Deciding Recusal Motions: Who Judges the Judges?. Valparaiso University Law Review, 28(2), pp. 543-561.
Barry, B. 1995. Justice as Impartiality. Oxford: Clarendon Press.
Beširević, V. et al. 2017. Komentar Konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda. Beograd: JP „Službeni glasnik“.
Breneselović, L. 2007. Izuzeće sudije u krivičnom postupku. Anali Pravnog fakulteta u Beogradu, LV(1), pp. 173-194.
Delić, N. & Bajović, V. 2018. Priručnik za prekršajno pravo. Beograd: JP „Službeni glasnik”.
Grubač, M. & Vasiljević, T. 2014. Komentar Zakonika o krivičnom postupku, trinaesto izdanje – prema Zakoniku iz 2011. godine. Beograd: Projuris.
Ilić, P. G. 2012. O položaju oštećenog u krivičnom postupku. Anali Pravnog fakulteta u Beogradu, LX(1), pp. 137-158.
Jakšić, A. 2006. Evropska konvencija o ljudskim pravima – Komentar. Beograd: Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu.
Kilimnik, S. K. 1991. Recusal Standards for Judges in Pennsylvania: Cause for Concern. Villanova Law Review, 36(3), pp. 713-773.
MacKenzie, P. R. & Tomlinskon Druhan, L. 2010. Seeking a Recusal: Calling the Judge a Lizard Won’t Help Your Cause. The Alabama Lawyer, pp. 220-227.
McBride, J. 2009. Human rights and criminal procedure – The case law of the European court of human rights. Strasbourg: Council of Europe.
Milovanović, D. 2017. Pristrasnost kao razlog za izuzeće sudija u postupku pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju. Strani pravni život, 1, pp. 183-192.
Pavlović, Š. 2014. Zakon o kaznenom postupku. 2. izdanje. Rijeka: „Libertin“ naklada. Pejović, K. 2018. Imovinskopravni zahtjev u sudskoj praksi. Crimen, 2, pp. 186-196. Radulović, D. 2009. Krivično procesno pravo, drugo izmijenjeno i dopunjeno izdanje. Podgorica: Pravni fakultet Univerziteta Crne Gore.
Shaman, M. J. 1996. The Impartial Judge: Detachment or Passion?. DePaul Law Review, 45(3), pp. 605-632.
Škulić, M. 2016. Krivično procesno pravo, deveto izmenjeno i dopunjeno izdanje. Beograd: Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu.
Vasiljević, T. 1981. Sistem krivičnog procesnog prava SFRJ. Treće izmenjeno i dopunjeno izdanje. Beograd: Savremena administracija.
Vitkausas, D. & Dikov, G. 2017. Protectiong the Right to a Fair Trial under the European Convention of Human Rights. 2nd Edition. Strasbourg: Council of Europe.
Vuković, N. R. 2016. Izuzeće sudije i drugi procesnopravni problemi u primeni uslovnog otpusta. Anali Pravnog fakulteta u Beogradu, LXIV(2), pp. 171-199.
Propisi
Krivični zakonik, Službeni glasnik RS, br. 85/2005, 88/2005 - ispr., 107/2005 - ispr., 72/2009, 111/2009, 121/2012, 104/2013, 108/2014, 94/2016 i 35/2019.
Zakon o kazenskem postopku Slovenije, Uradni list RS, št. 32/2012 – uradno prečiščeno besedilo, 472013, 87/2014, 8/2016 – odl. US, 64/2016 – odl. US, 65/2016 – odl. US, 66/2017 – ORZKP153,154 in 22/2019.
Zakon o kaznenom postupku Republike Hrvatske, Narodne novine RH, br. 152/2008, 76/2009, 80/2011, 121/2011, 91/2012, 143/2012, 56/2013, 145/2013, 152/2014, 70/2017, 126/2019, 126/2019.
Zakon o krivičnom postupku Federacije Bosne i Hercegovine, Službene novine Federacije BiH, br. 35/2003, 37/2003, 56/2003, 78/2004, 28/2005, 55/2006, 27/2007, 53/2007, 9/2009, 12/2010, 8/2013 i 59/2014.
Zakon o prekršajima, Službeni glasnik RS, br. 65/2013, 13/2016 i 98/2016 – Odluka US. Zakon o ratifikaciji Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, Službeni list SCG – Međunarodni ugovori, br. 9/2003, 5/2005 i 7/2005 – ispravka i Službeni glasnik RS – Međunarodni ugovori, br. 12/2010 i 10/2015.
Zakon o ratifikaciji Međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima, Službeni list SFRJ – Međunarodni ugovori, br. 7/1971.
Zakon o sudijama, Službeni glasnik RS, br. 116/2008, 58/2009 – odluka US, 104/2009, 101/2010, 8/2012 – odluka US, 121/2012, 124/2012 – odluka US, 101/2013, 111/2014 – odluka US, 117/2014, 40/2015, 63/2015 – odluka US, 106/2015, 63/2016 – odluka US i 47/2017.
Zakon za krivičnata postapka na Severna Makedonija, Služben vesnik na RM, br. 150/2010 i 100/2012.
Zakonik o krivičnom postupku Crne Gore, Službeni list CG, br. 57/2009, 49/2010, 47/2014 - odluka US, 2/2015 - odluka US, 35/2015, 58/2015 - dr. zakon i 28/2018 - odluka US. Zakonik o krivičnom postupku, Službeni glasnik RS, br. 72/2011, 101/2011, 121/2012, 32/2013, 45/2013, 55/2014 i 35/2019.
Praksa Evropskog suda za ljudska prava
Daktaras v. Lithuania, predstavka br. 42095/98 od 10. oktobra 2000. godine. De Cubber v. Beglium, predstavka br. 9186/80 od 26. oktobra 1984. godine. Hauschildt v. Denmark, predstavka br. 10486/83 od 24. maja 1989. godine. Kreuz v. Poland, predstavka br. 28249/95 od 19. juna 2001. godine.
Kyprianou v. Cyprus, predstavka br. 73797/01 od 15. decembra 2005. godine. McGonell v. The United Kingdom, predstavka br. 28488/95 od 8. februara 2000. godine. Mežnarić v. Hrvatske, predstavka br. 71615/01 od 15. jula 2005. godine.
Olujić v. Hrvatske, predstavka br. 22330/05 od 5. februara 2009. godine.
Parlov-Tkalčić v. Hrvatske, predstavka broj 24810/06 od 22. decembra 2009. godine.
Perez v. France, predstavka br. 47287/99 od 12. februara 2004. godine.
Piersak v. Belgium, predstavka br. 8692/79 od 1. oktobra 1982. godine.
