ЕUTANAZIJA: PRAVO NA SMRT IZMEĐU BOŽJE VOLJE I VOLJE ČOVEKA

  • Ana V. Čović, PhD
    e-mail: a.covic@iup.rs
    Institut za uporedno pravo, Beograd, Srbija
Ključne reči: eutanazija, ubistvo iz milosrđa, samoubistvo uz pomoć lekara, smrt uz pomoć lekara, Prednacrt Građanskog zakonika Republike Srbije, Mortier protiv Belgije

Apstrakt

Poslednjih decenija, eutanazija je bila izuzetno aktuelno, ali i kontroverzno pitanje sa pravnog, moralnog, etičkog i verskog stanovišta. Pristalice njene legalizacije ističu ljudsko pravo na dostojanstvenu smrt, potrebu da se postupa humano i poštuje željа osobe da u patnji i bolu izabere smrt umesto života. S druge strane, protivnici eutanazije ističu da se pravo na život, garantovano i zaštićeno zakonom, u osnovi protivi legalizaciji prava na smrt, koje kao takvo ne postoji u međunarodno-pravnim dokumentima. Takođe, religiozniji protivnici ističu da je božja volja rođenje, kao i umiranje, te da je svako mešanje u taj proces nedopustivo.

U radu će biti dat kratak pregled evropskih zemalja čiji zakoni dozvoljavaju neki oblik eutanazije, kao i detaljniji pregled zakonodavstva u Belgiji, zemlji sa najširim pristupom dobrovoljnoj eutanaziji danas, proširujući je od fizičke do psihičke nemoći, kao i na decu bez starosne granice i prestupnike, sa posebnim osvrtom na slučaj Mortier protiv Belgije. Neophodno je odgovoriti na pitanje da li je eutanazija u pojedinim slučajevima opravdana i svrsishodna sa aspekta humanosti i saosećanja, te kako ovi slučajevi treba da budu regulisani, posebno imajući u vidu predlog da se eutanazija dekriminalizuje novim Građanskim zakonikom Srbije, koji je trenutno u izradi.

Reference

References

Baeke, G. et al. 2011. ‘There is a Time to be Born and a Time to Die’ (Ecclesiastes 3:2a): Jewish Perspectives on Euthanasia. Journal of Religion and Health, 50(4), pp. 778-795. DOI: 10.1007/s10943-011-9465-9.

Bélanger, E. & Deschamps, P. 2018. Medical Assistance in Dying in Québec and Canada: Legislative Context and Implementation Issues. Gaceta Sanitaria, 32(4), pp. 321–323. DOI: https://doi.org/10.1016/j.gaceta.2018.03.002

Čović, A. & Stjepanović, B. 2022. Vantelesna oplodnja sa nepoznatim donorom - dileme sa aspekta bioetike i prava deteta da zna svoje poreklo. Sociološki pregled, 56 (4), pp. 1433-1471. DOI: https://doi.org/10.5937/socpreg56-41240

Čović, A. 2023. Uloga crkve u svetlu savremenih bioetičkih pitanja. Državno-crkveno pravo. Pravni fakultet Univerziteta u Kragujevcu. (u pripremi)

De Hert, M. et al. 2022. Improving Control over Euthanasia of Persons with Psychiatric Illness: Lessons from the First Belgian Criminal Court Case Concerning Euthanasia. Frontiers in Psychiatry, Vol. 13 (eCollection 2022) 933748. DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyt.2022.933748.

De Hert, M. et al. 2023. The Belgian Euthanasia Law under Scrutiny of the Highest Courts. The Lancet Regional Health - Europe, Vol. 24, 100549. DOI: https://doi.org/10.1016/j.lanepe.2022.100549.

Dierickx, S. et al. 2017. Euthanasia for People with Psychiatric Disorders or Dementia in Belgium: Analysis of Officially Reported Cases. BMC Psychiatry 17, 203 (2017). DOI: https://doi.org/10.1186/s12888-017-1369-0.

Friesen, P. 2020. Medically Assisted Dying and Suicide: How Are They Different, and How Are They Similar? Hasting Center Report, 50(1), pp. 32-43. DOI: https://doi.org/10.1002/hast.1083.

Hewitt, J. et al. 2023. Voluntary Assisted Dying in Australia and New Zealand: Exploring the Potential for Nurse Practitioners to Assess Eligibility. Collegian, 30(1), pp. 198-205. DOI: https://doi.org/10.1016/j.colegn.2022.05.002

Jerotić, V. 2008. Religija i eutanazija. Srpski arhiv za celokupno lekarstvo, 136(2008) 5-6, pp. 331-333. DOI: https://doi.org/10.2298/SARH0806331J

Marshall, K. & Deborah, H. 2017. Understanding Hospice. Home Healthcare Now 35(7), pp. 396-397. DOI: https://doi.org/10.1097/NHH.0000000000000572

Milenković, M. 1940. Eutanazija ili ubijanje iz milosrđa. Skoplje.

Nimbalkar, N. 2007. Euthanasia: The Hindu Perspective. National Seminar on BIO ETHICS - 24th & 25th Jan. 2007. pp. 55-58. Available at: https://www.vpmthane.org/Publications/Bio-Ethics/Namita%20Nimbalkar.pdf

Petrović, D. 2010. Eutanazija – Nove dimenzije. Beograd: Institut za uporedno pravo.

Petrović, D. 2017. “Mercy killing” in Comparative Legislation. Strani pravni život, 61(4),pp. 169-180. DOI: https://doi.org/10.56461/spz17411P

Pozaić, B. 1993. Hospicij promoviše kulturu života. Zagreb: Obnovljeni život.

Ricci, G. et al. 2022. Editorial – From ruling No. 242/2019 of the Constitutional Court to the Italian Law on Medically Assisted Death: A Complex Transition. European Review for Medical and Pharmacological Sciences, 26. pp. 4546-4549.

Tanida, N. 2000. Japanese Religious Organizations' View on Terminal Care. Eubios Journal of Asian and International Bioethics, 10, pp. 34-37.

Taylor, L. 2022. Colombia Becomes First Latin American Country to Decriminalise Assisted Suicide. BMJ 2022;377:o1219. DOI: 10.1136/bmj.o1219.

Van Aardt, W. 2022. Public Policy, Jus Cogens Norms and the Fiduciary Criterion of Legitimacy. De Rebus SA Attorneys Journal. The Law Society of South Africa. pp. 13-15.

Van Zeebroeck, S. 2018. Kill First, Ask Questions Later: The Rule of Law and the Belgian Euthanasia Act of 2002. Statute Law Review, 39(3), pp. 244–257. DOI: https://doi.org/10.1093/slr/hmx007.

Legal sources

Act n° 2016-87 of February 2, 2016 established in France new rights for patients and for the terminally ill. Available at: https://sfap.org/system/files/resume_anglais_loi_clayes_leonetti.pdf.

Bill No. 46-7 on the Organic Law to Regulate Euthanasia. 2021. Available at: https://wfrtds.org/wp-content/uploads/2021/03/Spain-law-EN.pdf.

Dutch law on Termination of life on request and assisted suicide. 2002. Available at: https://wfrtds.org/dutch-law-on-termination-of-life-on-request-and-assisted-suicide-complete-text/ .

Dying with Dignity Bill. 2020. https://data.oireachtas.ie/ie/oireachtas/bill/2020/24/eng/initiated/b2420d.pdf .

European Convention on Human Rights, 1950. Available at : https://www.echr.coe.int/documents/convention_eng.pdf.

International Covenant on Civil and Political Rights, 1966. Available at: https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/international-covenant-civil-and-political-rights.

Kodeks medicinske etike Lekarske komore Srbije. Službeni glasnik RS, No. 104/2016. Available at : https://www.paragraf.rs/propisi/kodeks_medicinske_etike_lekarske_komore_srbije.htm.l

Krivični zakonik, Službeni glasnik RS, Nos. 85/2005, 88/2005 - ispr., 107/2005 - ispr., 72/2009, 111/2009, 121/2012, 104/2013, 108/2014, 94/2016 and 35/2019.

Ministre de la santé, 2009. Euthanasia and assisted suicide | Law of 16 March 2009. Available at: https://sante.public.lu/dam-assets/fr/publications/e/euthanasie-assistance-suicide-questions-reponses-fr-de-pt-en/euthanasie-assistance-suicide-questions-en.pdf.

Prednacrt građanskog zakonika Republike Srbije. Available at: https://www.paragraf.rs/nacrti_i_predlozi/280519-prednacrt-gradjanskog-zakonika-republike-srbije.html.

Swiss Criminal Code of 21 December 1937. Available at: https://www.fedlex.admin.ch/eli/cc/54/757_781_799/en.

The Belgian Act on Euthanasia of May, 28th 2002. Ethical Perspectives 9 (2002) 2-3, pp. 182-188. Available at: http://eol.law.dal.ca/wp-content/uploads/2015/06/Euthanasia-Act.pdf.

Ustav Republike Srbije, Službeni glasnik RS, Nos. 98/2006 and 16/2022.

Zakon o pravima pacijenata, Službeni glasnik RS, Nos. 45/2013 and 25/2019 - other laws. Available at: https://www.paragraf.rs/propisi/zakon_o_pravima_pacijenata.html.

Internet sources

Bateman, T. 2021, December 9. The Sarco suicide pod aims to take assisted dying out of doctors' hands with AI and 3D printing. Euronews.next. Available at: https://www.euronews.com/next/2021/12/08/the-sarco-suicide-pod-aims-to-take-assisted-dying-out-of-doctors-hands (1. 4. 2023.).

Belgian Senate votes to extend euthanasia to children. 2013, December 13. News Europe. Available at: https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25364745 (1. 4. 2023.).

BVerfG, Headnotes to the Judgment of the Second Senate of 26 February 2020 - 2 BvR 2347/15, Available at: https://www.bundesverfassungsgericht.de/SharedDocs/Downloads/EN/2020/02/rs20200226_2bvr234715en.pdf?__blob=publicationFile&v=1 (1. 4. 2023.).

Center for Health Ethics, School of Medicine University of Missouri. N.D. Available at: https://medicine.missouri.edu/centers-institutes-labs/health-ethics/faq/euthanasia (1. 4. 2023.).

CNE.news. 2023, March 13. Number of Belgian euthanasia deaths increases. Available at: https://cne.news/article/2718-number-of-belgian-euthanasia-deaths-increases (1. 4. 2023.).

Physician-Assisted Suicide Fast Facts. CNN. CNN Editorial Research. 2022, May 26. Available at: https://edition.cnn.com/2014/11/26/us/physician-assisted-suicide-fast-facts/index.html (1. 4. 2023.).

"Declaration on Euthanasia". Sacred Congregation for the Doctrine of the Faith. 1980, May 5. Available at: http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19800505_euthanasia_en.html (1. 4. 2023.).

German court rejects access to euthanasia medication. DW. 2022, February 2. Available at: https://www.dw.com/en/german-court-rejects-access-to-euthanasia-medication/a-60639440 (1. 4. 2023.).

Portuguese parliament approves euthanasia. DW. 2023, May 13. Available at: https://www.dw.com/en/portuguese-parliament-approves-euthanasia/a-65611228 (1. 4. 2023.).

Ethics guide - Forms of Euthanasia. 2014. BBC. Available at: https://www.bbc.co.uk/ethics/euthanasia/overview/forms.shtml (1. 4. 2023.).

Hurst, L. & Bello, C. 2022. Euthanasia in Europe: Where is assisted dying legal? Euronews.next. Available at: https://www.euronews.com/next/2022/12/10/where-in-europe-is-assisted-dying-legal- (1. 4. 2023.).

Lončar, M. & Pajkanović, Z. 2019. O eutanaziji. Srpska pravoslavna crkva. Available at: http://arhiva.spc.rs/sr/o_eutanaziji.html (1. 4. 2023.).

Eutanazija u Belgiji: U 20 godina gotovo 30.000 izgubljenih života. Narod.HR. 2022, Maj 29. Available at: https://narod.hr/eu/eutanazija-u-belgiji-u-20-godina-gotovo-30-000-izgubljenih-zivota (1. 4. 2023.).

Online Etimology Dictionary. N.D. Available at: https://www.etymonline.com/word/euthanasia (1. 4. 2023.).

Out of vetoes, Portugal president enacts law allowing euthanasia. Reuters. 2023, May 17. Available at: https://www.reuters.com/world/europe/out-vetoes-portugal-president-enacts-law-allowing-euthanasia-2023-05-17/ (1. 4. 2023.).

Scholarly Community Encyclopedia. Religious Views on Euthanasia. N.D. Available at: https://encyclopedia.pub/entry/34703 (1. 4. 2023.).

The Basis of the Social Concept of the Russian Orthodox Church. 2000. Available at: https://russianorthodoxchurch.ca/en/the-basis-of-the-social-concept-of-the-russian-orthodox-church/2408 (1. 4. 2023.).

Portugal's Constitutional Court rejects decriminalisation of euthanasia. The Brussels Times with Belga. 2023, January 30. The Brussels Times. Available at: https://www.brusselstimes.com/362021/portugals-constitutional-court-rejects-decriminalisation-of-euthanasia (1. 4. 2023.).

Portuguese parliament legalises euthanasia after long battle. The Guardian. 2023, May 12. Available at: https://www.theguardian.com/world/2023/may/12/portuguese-parliament-legalises-euthanasia-after-long-battle (1. 4. 2023.).

Translation of Sahih Muslim, Book 35. University of Southern California. Hadith 35.6480. N.D. Available at: http://www.cmje.org/religious-texts/hadith/muslim/035-smt.php (1. 4. 2023.).

U ime obitelji. 2021, Februar 5. Liječnik u Belgiji zloupotrijebio zakon o eutanaziji i usmrtio pacijenticu bez znanja obitelji. Available at: https://uimeobitelji.net/lijecnik-u-belgiji-zloupotrijebio-zakon-o-eutanaziji-i-usmrtio-pacijenticu-bez-znanja-obitelji/ (1. 4. 2023.).

Willsher, K. 2023, April 3. France to draw up draft end-of-life bill after citizens back assisted dying. The Guardian. Available at: https://www.theguardian.com/society/2023/apr/03/france-to-draw-up-draft-end-of-life-bill-after-citizens-back-assisted-dying (1. 4. 2023.).

World Federation Right to Die Societies. 2022, October 13. Colombian Court decision released and explained. Available at: https://wfrtds.org/colombian-court-decision-released-and-explained/ (1. 4. 2023.).

Court decisions

Mortier v Belgium. Application no. 78017/17. Judgment 04.10.2022. Available at: https://www.politico.eu/wp-content/uploads/2022/10/04/Judgment-Mortier-v.-Belgium-Death-by-euthanasia-of-the-applicants-mother-without-his-being-informed-1.pdf.

Pretty v The United Kingdom (2002, 29 April). Application no. 2346/02. Available at: https://hudoc.echr.coe.int/fre#{%22itemid%22:[%22002-5380%22]}.

Objavljeno
2023-07-19
Sekcija
Članci